اندآن

پیشینه

مافروخی که درقرن چهارم می زیسته در کتاب محاسن از ابو عبداله انداآنی ادیب، دانشمند عالم فقه، نحو و لغت و خطیب نام برده که از اساتید متقدم او بوده است. وی  از ابوالحسن انداآنی که روزگاری حاکم اصفهان بوده نام برده است که نشان از قدمت اندان دارد. در طومار شیخ بهایی انداآن و در تاریخ اصفهان جابر انصاری انداوان و استاد مهریار اندُاَن نوشته اند. در نزهةالقلوب آمده است: دوم ناحیت ماربین (اصفهان ) پنجاه و هشت پاره دیه است خوزان و قرطان و رنان و اندوان معظم قرای آن.

در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران آمده است: اندان، دهی است از بخش سده شهرستان اصفهان با 4372 تن سکنه . آب آن از قنات و محصول آن غلات، پنبه، تنباکو و صیفی است.

محمد مهریار در کتاب خویش در خصوص اندان نوشته است: اندان در شمال باختری اص فهان و نزدیک سده زمین آن حاصلخیز، مردمش کوشا و دیه آباد و دلنشین است. شغل مردم کشاورزی و از این پیش دامداری هم بود. این دیه را قناتی شگرف و طولانی و پر آب بود که از حوالی نجف آباد سرچشمه می گرفت ولی پس از این که گلشهر کازرونی یعنی ناحیتی نزدیک نجف آباد با چاه های عمیق به کار افتاد آب این قنات خشکید.

موقعیت جغرافیایی

اندان قبل از احداث جاده های امیر کبیر و کهندژ به صورت یک آبادی مستقل در همسایگی هرستان، خوزان و جوی آباد و آدریان بود حتی با تشکیل سده به آ ن ملحق نشد تا اینکه از حدود سال 1337 تقاضای پیوستن آن به سده مطرح و اندان همزمان با تغییر نام سده به همایونشهر به آن پیوست و در دهه بعد جاده کهندژ در شمال آن احداث شد. در حال حاظر یکی از محلات شهر خمینی شهر و در حوزه شهرداری ناحیه یک در جنوب شرقی شهر واقع است. خیابان آیت اله مدرس در مرکز آن و خیابان شهید فهمیده جنوب، امیر کبیر غرب، کهندژ شمال و خیابان ماربین و خیابان شهیدان موسوی در شرق آن قرار دارد و شامل محلات رحیمی ها( رضوی)، مجیر، میریان، رحمت آباد مسجد مصلا در شرق و چهارده معصوم در جنوب و گلزار در غرب خیابان مدرس است.

ریشه نام اندان

اندان به اشکال اندُاَن، اندُان، انداآن، انداوان نگارش شده است. دهی در ناحیه قهاب در شمال شرق اصفهان نیز به این نام وجود دارد. برای ریشه نام اندان این موارد مطرح شده است.

1- به گفته استاد مهریار قریب 60 ناحیه و دیه در اطراف ایران با کلمه «اند» آغاز می شود و در میان اینها نام «اندوان» و «اندلان» در اصفهان وجود دارد. از نظر واژه شناسی، این واژه به دو جزء «اندو» و «ان» تقسیم می شود . جزءاول«اندو» نام طایفه ای از آریایی ها است. آریایی ها هرگاه در محلی سکونت می جستند برای خود قلعه ای بنا می کردند و درون قلعه را به دو قسمت تقسیم می نمودند. قسمی را به سکونت خانواده ها و قسمت دیگری را به احشام اختصاص می دادند. بعد ها این قلعه ها مبدل به دیه ها و شهرها می شد. عادت آریاها این بود که نام طایفه خود را بر مکان استقرار می گذاشتند. جزء دوم آن همان «ان» است، یعنی علامت کثرت و نسبت است. پس اندوان می شود محل سکونت و اقامت طوایف یا طایفه (اند) و یا (اندو). همان، صص 160-162.

2- (اندا) (Andā) براساس زبان گرگويه به معناي جايگاه تقسيم كردن آب قنات است. پس اندآن يعني جايگاه بخش كردن آب كاريز.