ایوان گزی ها
تاریخ ثبت در آثار ملی ایران: ۳ تیر ۱۳۴۹
شماره ثبت: ۸۹۶
دوره: ساسانی، ایلخانی، صفوی
نشانی: خمینی شهر، ضلع شرقی محوطه بیرونی امامزاده سیدمحمد
تاریخچه :
به نظر میرسد ایوان گزیها قدیمیترین تاریخ ثبت میراث را در بین آثار تاریخی خمینیشهر داشته باشد. این بنا از نظر موقعیت مکانی بسیار نزدیک بقعه امامزاده سیدمحمد قرار دارد.
در جوار ایوان، تابلوی راهنمایی قرار دارد که بر روی آن تاریخ احداث ساختمان را که با منارجنبان و ایوان بقعه پیر بکران از نظر معماری مطابقت دارد اوایل دوران صفویه ذکر کرده است اما به گفته مسول وقت نمایندگی اداره میراث فرهنگی خمینیشهر تاریخچه و چرایی این بنا از ابهامات آثار تاریخی شهرستان است و کارشناسان سازمان معتقدند که پایههای این بنا معماری دوران ساسانی را دارد. این احتمال داده میشود که بنای مذکور در دورانهای قدیم ساخته شده ولی در عصر صفوی مرمت شده است. از طرف دیگر طبق نظر برخی کارشناسان قدمت این ایوان به حدود ۷۰۰ سال قبل رسیده و مربوط به دوره ایلخانیان است. برپایه بعضی باورها نام ایوان یزدگرد و مربوط به دوره ساسانیان بوده ولی در حمله محمود افغان به اصفهان عدهای از مردم گز در راه رساندن این خبر به مردم ماربین در پایین این ایوان گرفتار و به دست سربازان محمود اسیر و کشته و در همانجا هم به خاک سپرده شدند. از آن پس ایوان به ایوان گزیها معروف شد.
برخی نیز معتقدند شکارچیانی از گز و برخوار برای شکار شغال و آهو به دامنه این کوه میآمدهاند و ممکن است ایوان گزیها محلی برای استراحت شکارچیان بوده باشد. در دوران اخیر در سال 1390 به همت اداره اوقاف ایوان مرمت گردید.
قبل از آخرین مرمت زوار از آن برای مقاصد مختلف از جمله ادای نذری و اقامت در کنار امامزاده استفاده مینمودند. در پایین دست این ایوان تنوری زمینی وجود داشت که زوار نان نذری خود را در آن میپختند.
