بنا به اظهار محققان تاریخ شهرستان و مطلعین در منطقه سده و همایونشهر همیشه زندان سیاسی وجود داشته است. حتی در زمان رضا شاه هم شهروندانی از این دیار در زندان‌های رژیم پهلوی به بند کشیده شده بودند که البته برخی ساکن شهرهای دیگری مثل آبادان بودند. ترکیب زندانیان سیاسی این دیار را در زمان اوج فعالیت حزب توده بیشتر افرادی وابسته به این حزب تشکیل میداداند و پس از قیام 15 خرداد 1342 طرفداران آیتاله خمینی(ره) دستگیر و زندانی شدند. در میان این زندانیان افرادی از اقشار مختلف اعم از دانشجو، روحانی، کسبه و ... به چشم می‌خورد.
گفته می‌شود حدود 25 نفر زندانی سیاسی با تعریفی که مجلس شورای اسلامی از زندانی سیاسی نمود در اوج انقلاب اسلامی از شهرستان در زندان‌ها به سر می‌بردند. آیتاله احمدی، حجج اسلام سعیدیانفر، صلواتی، موسوی، مولوی و همچنین احمد صرامی، یداله آقابابایی، اکبر آذربایجانی، دکتر فضلاله صلواتی، برادران صادقی، صفار و... اسامی تعدادی از این زندانیان سیاسی بود.
علاوه بر زندانیان، شهروندانی از این دیار به دلایل سیاسی و مخالفت با رژیم شاه و آزادیخواهی بارها از محل زندگی خود به مناطق بد آب وهوا تبعید شدند که از جمله آن‌ها میتوان به آیتاله سیدمحمد احمدی و دکتر فضلاله صلواتی اشاره کرد.
یکی از روز‌های به یاد ماندنی در تاریخ انقلاب اسلامی آزادی این زندانیان بود. شور و شعف مردم در استقبال از این زندانیان که هر کدام به حبسهای طولانی مدت محکوم و سالهایی از عمرشان را در گوشه زندان سپری کرده بودند، بی نظیر بود.
منابع:
گفتگو با یداله آقابابایی، احمدصرامی و اکبرآذربایجانی
کتاب «سرآمدان یادمان دومین کنگره تجلیل از زندانیان سیاسی قبل از انقلاب».
